Twórca Podróży na Cyterę [filmu z 1984 roku] potrafi być przenikliwym krytykiem duchowej kondycji swoich rodaków. Potrafi czytać swój kraj z eseistyczną pasją: nie tylko uważnie obserwując czasy teraźniejsze, ale także rewidując jego skomplikowaną przeszłość. W każdym z tych opisów zaszyfrowana zostaje metafora ludzkiego losu, czytelna pod każdą szerokością geograficzną, a szczególnie w Europie doświadczonej przez traumy XX wieku.

„Grecja umiera. Trzy tysiące lat wśród ruin i posągów. Nasz czas przemija” – takie słowa słyszy z ust taksówkarza bohater Spojrzenia Odyseusza [1995], grany przez Harveya Keitela. Żyjący w USA grecki reżyser powraca po latach do swego kraju. Pragnie odnaleźć trzy nieznane dotychczas rolki filmu braci Manaki, pionierów kinematografii na Bałkanach. Przez kilkadziesiąt lat niestrudzenie rejestrowali oni życie mieszkańców Półwyspu. Ten jeden zaginiony film był podobno pierwszym, jaki powstał w tym regionie i jest dla naszego bohatera dowodem pierwotnej niewinności kina. A może nawet pierwszym, nie zapośredniczonym spojrzeniem – takim, jakim mitologiczny Odys obdarzał odkrywane przez siebie krainy? Nękany obsesją bohater filmu odbywa własną prywatną odyseję: przez Grecję, Albanię, Rumunię, aż po zanurzoną w kotle bratobójczych waśni byłą Jugosławię. Lecz odwiedziny w kolejnych archiwach filmowych i cała detektywistyczna praca szybko okazują się zaledwie pretekstem. Film zamienia się w wielowarstwowy traktat o dzielących świat granicach i miażdżących mechanizmach historii. Pozostanie w naszej pamięci zwłaszcza obraz oblężonego Sarajewa, miasta umarłego, którego mieszkańcy z obawy przed snajperami mogą poruszać się tylko w gęstej mgle.

Angelopoulos nie po raz pierwszy zabiera głos w sprawie podzielonego murami i zasiekami współczesnego świata. Już w Pejzażu we mgle [1988] – bodaj najbardziej pesymistycznym z jego filmów – mali bohaterowie, szukający w nieskończoność zaginionego ojca, próbowali sforsować granicę dzielącą ich od jakiejś wyobrażonej, lepszej rzeczywistości. Zawieszony krok bociana [1991] – film o telewizyjnym reporterze, który w przygranicznym miasteczku pełnym najróżniejszej maści uchodźców poszukuje zaginionego w tajemniczych okolicznościach greckiego dysydenta – już w samym tytule zawiera tragiczne rozdarcie dzisiejszego świata. Dramat podzielonej rodziny najpełniej wyraża ocierająca się o absurd, rozegrana w milczeniu scena zaślubin nad przygraniczną rzeką: część rodziny, żyjąca ciągle po albańskiej stronie, z oddali przygląda się ceremonii...

Theo Angelopoulos to reżyser poruszający się w ściśle zakreślonym przez siebie kręgu. Każdy jego kolejny film jest rozwinięciem poprzedniego, bądź przypomnieniem jakiegoś zarzuconego wcześniej wątku. Jego obrazy w osobliwy sposób „rozmawiają” ze sobą. Stąd podobieństwo niektórych postaci, stąd tak rozpoznawalny pejzaż, w którym bezładnie się poruszają.

Bohater filmu Wieczność i jeden dzień [1998], śmiertelnie chory pisarz z Salonik, mógłby uchodzić za inkarnację pszczelarza Spyrosa – dorównuje mu wszak oschłością serca i poczuciem życiowej przegranej. Jednakże pod wpływem znalezionych listów od żony, stary człowiek dokonuje rozrachunku z przeszłością, która nagle objawia się przed nim z całym swym zmysłowym nadmiarem i bolesnym pięknem. Odrzucił kiedyś miłość, obietnicę rodzinnego szczęścia, by poświęcić się swemu pisarstwu. Dziś, w przededniu śmierci, po spotkaniu z prawie obcą mu dorosłą córką, odczuwa cały ciężar tamtej decyzji. I właśnie w tym ostatnim dniu życia zdarza się cud: bohater spotyka na swej drodze kilkuletniego albańskiego chłopca, którego ratuje z rąk handlarzy żywym towarem, a potem pomaga mu odnaleźć drogę do domu. Dopiero za sprawą tego dziecka, znającego w języku greckim zaledwie kilka słów, bohater, który całe życie zawodowo parał się słowem, uczy się rozpoznawać ich prawdziwy sens. Bo tak się składa, że są to słowa dla niego kluczowe.